Jump to content

Setilaiti

From Wikipedia
Iwiliwili levu e vakatauvatani od vuravura ni na vula
Satuni ni setilaiti ni Dione cakaisausau Eniseladusi

Na vakayago setilaiti, se vula, setilaite, e maliwalalaka iyaya ka orbits e dua na veivuravura se lailai veivuravura (se ena so na gauna e dua tale na yago lailai ivakarau ni matanisiga).

Ena ivakarau ni matanisiga, e ono na ivakarau ni kena vakayacori na setilaiti ni planetary era tu kina e 205 era kila tu setilaiti. Va IAU-volai leleka veivuravura era kilai talega me ra vakayago setilaiti: Puluto, Haumea, Makemake, kei Erisi.

Na kacivitaki vakatamata setilaite e voleka sara ga ki na vuravura ena prograde, uninclined rauni kacivi era dau nanumi tu ga ni ra sa tauyavutaki tale tu ga vakaitamerataki yasana ni na disiki ni veivuravura taumada a bulia na kena lalai.[1][2] Me kena veibasai, vagauna setilaiti (vakararaba kacivitaki tu vakayawa, retrograde, eccentric se kacivi) sa dau nanuma me ivakanananu a maroroi vatu vakaitamera rawa ni kakaseresere ena collisions. E vuqa na ka bibi e vakayago setilaiti ivakarau ni matanisiga sa cabori kacivi, e vuqa vei ira na setilaiti ni veika lalai era vagauna kacivi.[3] Na vula[4] ka rawa Karoni[5] era sa leqa tiko ena kedra maliwa na yago era nanuma ni ra sa tekivutaki tiko mai na coqa e rua na iyaya ni proto lelevu ni planetary. Na veika eso ka na laki biu tu ena vuravura ena veiyasai vuravura sa yalataki tu ni na reaccreted me bulia e dua se sivia na kacivi ni veika vakavuravura. Me vaka ni saqata na yago veivuravura-tawaitaga, asteroid vula sa dau vakasamataki tiko ena cakacaka oqo. Tiritoni sa dua tale na ka e cala; e dina ga ni sa rui levu ka voleka ni rauni kacivi, na kena toso e retrograde ka sa vaka me ivakanananu a maroroi leleka veivuravura.

Veitikina

[veisau | edit source]
  1. Canup, Robin M.; Ward, William R. (30 December 2008). Origin of Europa and the Galilean Satellites. University of Arizona Press. p. 59. arXiv:0812.4995. Bibcode:2009euro.book...59C. ISBN 978-0-8165-2844-8.
  2. D'Angelo, G.; Podolak, M. (2015). "Capture and Evolution of Planetesimals in Circumjovian Disks". The Astrophysical Journal. 806 (1): 29–. arXiv:1504.04364. Bibcode:2015ApJ...806..203D. doi:10.1088/0004-637X/806/2/203.
  3. Encyclopedia of the Solar System, page 366, Academic Press, 2007, Lucy-Ann Adams McFadden, Paul Robert Weissman, Torrence V. Johnson
  4. Canup, RM & Asphaug, E (2001). "Origin of the Moon in a giant impact near the end of the Earth's formation". Nature. 412 (6848): 708–12. Bibcode:2001Natur.412..708C. doi:10.1038/35089010. PMID 11507633.
  5. Stern, SA; Weaver, HA; Steffl, AJ; Mutchler, MJ; et al. (2006). "A giant impact origin for Pluto's small natural satellites and satellite multiplicity in the Kuiper belt". Nature. 439 (7079): 946–49. Bibcode:2006Natur.439..946S. doi:10.1038/nature04548. PMID 16495992.