Matabose kei Vuravura

Kuila ni Matabose Vuravura

Matabose kei Vuravura, Geneva, Suwitisiladi

Na Matabose kei Vuravura (Vosa Vakavalagi: United Nations, vakalekalekataki ena UN) e dua na soqosoqo ni veimatanitu ka kena inaki me maroroya na sautu kei na veitaqomaki e vuravura raraba, vakatorocaketaka na veimaliwai vakaveitokani ena maliwa ni veimatanitu kei na veimatanitu, rawata na veiwekani vakamatanitu, ka veiqaravi me dua na vanua ni kena vakarautaki na veika era cakava na matanitu lewenilotu. E kilai raraba me isoqosoqo ni veimatanitu levu duadua e vuravura. Na itikotiko liu ni Matabose Vuravura e tiko ena korolevu o Niu Yoka, ena vanua ni veimatanitu kei na so na madigi e taudaku ni vanua ki Amerika, ka tiko tale eso na valenivolavola e Geneva, Nairobi, Vienna, kei Hague, na vanua e tiko kina na Mataveilewai ni Veimatanitu (International Court of Justice) ena Vale ni Sautu.

A tauyavutaki na Matabose Vuravura ni oti na ikarua ni ivalu levu ena kena inaki me tarovi na ivalu levu ena veisiga ni mataka, qai sosomitaka na Liga ni Vuravura, e laurai ni sega ni yaga. Ena 25 Epereli 1945, 50 veimatanitu soqoni vata mai San Francisco, Kalifonia, ena dua na koniferedi qai tekivutaki kina na kena volai na ivoladusidusi ni Matabose Vuravura, e vakadonui ena ika 25 June 1945. E tekivu vakayagataki na iVoladusidusi qori ena ika 24 Okotova 1945, ni sa tekivu cakacaka na Matabose Vuravura. Na inaki ni Matabose Vuravura, me vaka e tukuni ena kena ivolatara, e okati kina na maroroi ni sautu kei na veitaqomaki e vuravura raraba, taqomaki ni dodonu ni tamata, vakadewataki ni veivuke vakatamata, vakatorocaketaka na veivakatorocaketaki tudei, kei kena maroroi na lawa ni veimatanitu. Ena gauna e tauyavutaki kina, e 51 lewenilotu matanitu era na Matabose Vuravura; me yacova mai na 2025, e tiko kina e 193 matanitu qaqa, voleka ni matanitu qaqa kece e kilai e vuravura.

193 matanitu era lewenilotu

Na ilesilesi ni Matabose Vuravura me maroroya na sautu e vuravura a dredre ena kena imatai ni vicasagavulu na yabaki ena vuku ni veileti ni Ivalu Batabata ka a tiko ena kedrau maliwa o Amerika kei Soviet Union kei nodrau dui itokani. Na kena ilesilesi sa okati kina na kena vakarautaki na dauvakadidike ni mataivalu sega ni vakaiyaragi taumada kei na mataivalu vakaiyaragi mamada ka ra vakacolati ena imatai ni veiqaravi ni veivakasarasarataki, ripote kei na itavi ni veivakabauti. E tubu vakalevu na lewena na Matabose Vuravura ni oti na kena sa tete vakalevu na veivakarusai ena 1960 vakacaca. Me tekivu mai na gauna oya, era sa tu vakataki ira e 80 na koloni makawa, wili kina e 11 na vanua ni veivakabauti e dau raica na Matabose ni Veivakabauti. Ena veiyabaki ni 1970 vakacaca, sa sivia sara na ilavo e vakayagataka na Matabose Vuravura me baleta na veivakatorocaketaki vakailavo kei na bula raraba na ilavo e vakayagataka ena veivakacegui. Ni oti na Ivalu Batabata ena 1991, e veisau na Matabose Vuravura qai vakarabailevutaka na nona cakacaka ena vanua ni cakacaka, e vakayacora kina e levu sara na cakacaka vereverea.

Na Matabose Vuravura e oka kina e ono na isoqosoqo lelevu ni cakacaka: na Soqoni Raraba (General Assembly), na Matabose Veitaqomaki (Security Council), na Matabose ni Bula Vakailavo kei Veimaliwai (Economic and Social Council), na Mataveilewai ni Veimatanitu (International Court of Justice), na Matabose Vuravura Vunivola, kei na Matabose ni Veivakabauti, e dina ga ni Matabose ni Veivakabauti sa vakatabui mai na 1994. Na Matabose Vuravura Ivakarau e oka kina e vuqa na veitabana vakatabakidua, ilavo, kei na parokaramu, oka kina na Isoqosoqo ni Baqe ni Vuravura (World Bank Group), na Matabose Bula ni Vuravura (World Health Organization), na Porokaramu Kakana ni Vuravura (World Food Programme), UNESCO, kei UNICEF. Me kena ikuri, na veisoqosoqo sega ni matanitu e rawa ni soli vei ira na itutu ni veitalanoa kei Matabose ni Bula Vakailavo kei Veimaliwai (Economic and Social Council) kei veitabacakacaka tale eso.

Na vakailesilesi liu ni veiliutaki ni Matabose Vuravura na sekeriteri-levu, ena gauna oqo o António Guterres, ka dua na daunipolitiki ka dipoloma ni Potukali. E tekivutaka na imatai ni nona lima na yabaki ena 1 Janueri 2017 ka digitaki tale ena 8 June 2021. Na isoqosoqo e vakailavotaki mai na cau vakadeitaki kei na cau solibula mai na kena veimatanitu lewenilotu.